Bawiąc się słowem, czyli tłumacząc nieprzetłumaczalne

Jak od dawna wiadomo nie należę do poliglotów. Języki obce, co prawda obce mi nie są, jednak nigdy nie były moja mocną stroną. Zawsze zazdrościłam osobom, które pochłaniały nowe słówka w podobnym tempie, w którym ja pochłaniałam porcje deserów lodowych.

Dzisiaj postanowiłam przeprowadzić drugi w swoim życiu wywiad. Mam nadzieje, że tym razem jest on bardziej profesjonalny, a pytania bardziej trafne i sprecyzowane.
Marty nie muszę Wam już przedstawiać. Nie wiem czy pamiętacie, ale już raz miała okazję wystąpić tutaj, opowiadając o swoich wrażeniach związanych z ekranizacją Pięknej i Bestii. Na co dzień Marta jest tłumaczką w MJ Translation Ltd. Jak wyglądała jej droga do sukcesu? Przekonajcie się sami. Serdecznie zachęcam.

1.Jak wyglądała Twoja droga do zostania tłumaczem? Co Cię do tego skłoniło?
 

Chyba od zawsze chciałam nim zostać. Po prostu czułam, wiedziałam, że tłumaczenie to profesja dla mnie. Od dziecka miałam też naturalny talent do języków, za to całkowity anty-talent w kwestii nauk ścisłych. Począwszy od pierwszej klasy szkoły podstawowej rodzice posyłali mnie na prywatne lekcje języków obcych. Ćwiczyłam również sama w domu, tłumaczyłam dla przyjemności. Można powiedzieć, że w ramach hobby. Sporo nauczyłam się, tłumacząc chociażby teksty ulubionych piosenek. Potem były studia na kierunku lingwistyka stosowana na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kurs copyrightera, Koło Tłumaczy Literackich… Będąc tłumaczem, czuję się nieco pisarzem, a kocham pisać. Nie mam jakoś odwagi pisać własnych dzieł, więc cieszy mnie niezmiernie, że mogę być chociaż swego rodzaju pośrednikiem pomiędzy autorem tekstu, a jego obcojęzycznym odbiorcą. To bardzo ważna rola, bo przecież wielu ludzi poznaje dzieła zagraniczne właśnie dzięki tłumaczom. Satysfakcja, zapewniam, jest ogromna. Trzeba kochać to, co się robi i robić to, co się kocha.

2.Czy tłumaczenie to tylko monotonna i przewidywalna praca? 

W żadnym wypadku! Każdego dnia czekają na tłumacza nowe wyzwania. I tak naprawdę każdy tekst jest inny. Oczywiście, że tłumacz ma zawsze swoją specjalizację (nie można znać się na wszystkim) i w pewnym sensie obracać się będzie zawsze w mniej lub określonym kręgu tematycznym, lecz nigdy nie wiadomo, co nas danego dnia zaskoczy. Zawsze można nauczyć się czegoś nowego. Będąc tłumaczem, mogę codziennie poszerzać nie tylko swoją wiedzę językową, lecz również specjalistyczną, poznawać nowych ludzi, nawiązywać ciekawe i cenne znajomości. 

3.Sądzisz, że ta profesja jest doceniana w Polsce? 

Obawiam się, że nie do końca. W świadomości ogółu wciąż pokutuje to przykre przekonanie, że tłumaczyć może każdy, że tak naprawdę to żadna sztuka. Klienci sądzą, że wystarczy na kilka minut usiąść do komputera i w mgnieniu oka można wykonać wielostronicowe tłumaczenie. A przecież tłumacz to tylko człowiek, nie zaś maszyna, która tłumaczenia wykonuje masowo, wręcz taśmowo. Nie każdy jest świadom tego, jak długo trzeba się uczyć, by zostać dobrym tłumaczem. Mało kto rozumie, ile musimy wkładać w to serca każdego dnia, jak bardzo się tej profesji poświęcamy. I że jakość ma swoją cenę, a szybko, tanio i dobrze to trzy różne pojęcia. Aby zapewnić tłumaczeniu należyty poziom, musimy przecież poświęcić temu zadaniu odpowiednio dużo czasu, o naszych własnych kompetencjach nie wspominając.

4.Dajesz radę wyżyć tylko z tłumaczenia? 

Często słyszę to pytanie. Czy z tłumaczenia da się wyżyć? Jeżeli potrafimy zapanować nad naszym budżetem i dobrze planować wydatki, to jak najbardziej. Wiadomym jest, że nie każdego dnia dostaje się zlecenie za kilka tysięcy złotych, a bywają też dni całkowitej posuchy. Nie mówię tutaj o skrajnym oszczędzaniu, ale po prostu o zdrowym rozsądku w gospodarowaniu zarobionymi pieniędzmi. Pamiętajmy, że o firmę trzeba dbać jak o własne dziecko – każdego dnia, bez przerwy. Nawet, gdy już rozkręcimy nasz biznes i po części sam się on toczy, nie wolno go zaniedbywać. 

5.Jakie cechy posiada dobry tłumacz? 

Przede wszystkim musi kochać wykonywaną przez siebie profesję. Lubić zabawę słowem, mieć bogatą wyobraźnię i duszę pisarza… Nie ukrywam, iż dość ważną cechą jest również talent językowy, umiejętność naturalnego posługiwania się językami obcymi. Dobry tłumacz zna kulturę, historię, geografię i tradycje kraju, którego język oferuje swoim klientom. Zawsze powtarzam, iż tekst docelowy nie może „pachnieć tłumaczeniem”. Powinien brzmieć tak, jakby oryginalnie został napisany w tym właśnie języku. To niełatwa do opanowania umiejętność i bez wątpienia wymaga wielu lat praktyki. Dobry tłumacz interesuje się wszystkim, co z językiem związane – kinem, muzyką, teatrem, polityką. Posiada wiedzę z wielu dziedzin, choć oczywiście ma swoje specjalizacje. Podsumowując, tłumacz to tak naprawdę wszystkie inne profesje zebrane w jedno. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że tłumacz jest niestety każdym po trochu, bo mimo, że ma swoich konsultantów, to sam też musi wiedzieć, o czym pisze.

6.Czego życzy się tłumaczowi?

Wydaje mi się, że przede wszystkim rzetelnych, uczciwych i wypłacalnych klientów. Bo nawet jeżeli kochamy swój zawód, to ta pasja może z czasem zostać pogrzebana przez żal do nie do końca uczciwych zleceniodawców. A jeżeli są fajni klienci, to jest i pasja, i  zarobek, wszystko idzie właściwym torem.

Tego wszystkiego i jeszcze więcej życzę wszystkim tłumaczom, a Marcie dziękuje za poświęcenie mi swojego czasu oraz trud jaki włożyła w ten wywiad. Dla mnie było to niesamowite doświadczenie, mile spędzony czas.